Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2014r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu - Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodnicząca : SSO Katarzyna Gawecka

Protokolant: st. sekr. sąd. Sławomira Konieczna

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2014 r. w Poznaniu

sprawy

z powództwa:

Z. L.

przeciwko:

K. R.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 87.000 zł. ( osiemdziesiąt siedem tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 21 maja 2013 r. do dnia zapłaty;

2.  kosztami procesu obciąża w całości pozwanego i na tej podstawie :

- zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3.617 zł. ( trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych),

-nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 4.350 zł. ( cztery tysiące trzysta pięćdziesiąt złotych) .

/-/SSO Katarzyna Gawecka

UZASADNIENIE

Powódka Z. L. wniosła o zasądzenie od pozwanego K. R. kwoty 87.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 maja 2013r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powódka podniosła, że strony żyły w konkubinacie do lipca 2012r. W związku ze wspólnym zamieszkiwaniem powódka miała zainwestować w rozbudowę nieruchomości pozwanego kwotę 87.000 zł.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powódki na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany potwierdził fakt pozostawania stron w nieformalnym związku oraz udziału powódki w rozbudowie części mieszkalnej nieruchomości pozwanego, w szczególności udzielenia w tym zakresie pomocy finansowej w kwocie 87.000,00 zł. W ocenie pozwanego powództwo jest jednak bezzasadne, gdyż powódka zamieszkiwała wraz z córką w nieruchomości pozwanego nie uiszczając czynszu (zaoszczędzone w ten sposób środki finansowe w kwocie 46.000 zł powinny być zaliczone na poczet dochodzonego roszczenia), powódka partycypowała w pożytkach (czynszu) jakie przynosiła nieruchomość pozwanego w części wcześniej istniejącej (w wysokości 500-600 zł miesięcznie od 2009r., łącznie około 9.000 zł), pozwany nie zażądał od powódki opuszczenia nieruchomości, ma ona prawo mieszkać w niej dalej aż do wyczerpania zainwestowanych przez nią środków finansowych (k. 51-52).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Strony poznały się w 1998r. Po kilku latach znajomości powódka oraz pozwany postanowili doprowadzić do rozwiązania ich dotychczasowych związków małżeńskich. Związek małżeński powódki został rozwiązany poprzez rozwód w 2007r. W tym samym roku zostało rozwiązane małżeństwo pozwanego.

Od 2008r. strony pozostawały wspólnie w konkubinacie. Podjęły decyzję o wspólnym zamieszkaniu w – znajdującym się T. - domu należącym do pozwanego. W związku z zamiarem wspólnego zamieszkania konieczna stała się rozbudowa znajdującego się na nieruchomości budynku. W celu realizacji tej inwestycji powódka przekazała pozwanemu kwotę 87.000,00 zł, która pochodziła z uzyskanej przez nią spłaty z tytułu podziału majątku wspólnego (55.000,00 zł), sprzedaży garażu (15.500,00 zł), uzyskanego kredytu bankowego (7.833,00 zł) oraz posiadanych oszczędności (pozostała część ww. kwoty). Ze środków tych została sfinansowana budowa dwukondygnacyjnej dobudówki do już istniejącego budynku. Dolna część dobudowanej części została przeznaczona na wynajem, zaś górna, po połączeniu z już istniejącym lokalem mieszkalnym (łącznie ok. 100 m ²), od sierpnia 2008r., była wykorzystywana przez strony w celach mieszkalnych. W miejscu tym, wraz ze stronami , zamieszkała córka powódki- A..

W trakcie wspólnego zamieszkiwania w ww. lokalu strony prowadziły wspólne gospodarstwo domowe, pozwany regulował opłaty związane z rachunkami za media, ponosił koszty kupna opału, zaś powódka zajmowała się bieżącymi obowiązkami związanymi z prowadzeniem domu, jak: zakupy, gotowanie, sprzątanie, pranie itp. Pozwany nie wymagał od powódki partycypowania w kosztach utrzymania mieszkania.

Po upływie kilku lat relacje pomiędzy stronami uległy znacznemu pogorszeniu i w lipcu 2012r. powódka podjęła decyzję o rozstaniu się z konkubentem, z uwagi na jego związek z inną kobietą. Pozwany wyprowadził się ze wspólnie zajmowanego przez strony mieszkania w kwietniu 2013 r. i zamieszkał w G. z nową partnerką.

Pomimo rozpadu związku stron pozwana nadal zamieszkiwała na terenie ww. nieruchomości. Wynikało to z zawartego pomiędzy stronami w lipcu 2012 r. porozumienia, na podstawie którego pozwany zgodził się na bezpłatne zamieszkiwanie powódki oraz jej córki i zobowiązał się przekazywać jej połowę uzyskiwanego czynszu z najmu mieszkania (250 zł), aż do czasu spłaty środków pieniężnych zainwestowanych przez powódkę w rozbudowę budynku. Pozwany przekazywał powódce kwotę 250 zł miesięcznie w okresie od lipca 2012r. do marca 2013r. Po tym okresie zaprzestał rozliczeń z powódką, z uwagi na kierowanie przez nią żądania rozliczenia poczynionych nakładów.

Pismem z dnia 13 maja 2013r., pełnomocnik powódki zwrócił się do pozwanego o zapłatę na jej rzecz, w terminie 7 dni, kwoty 120.000,00 zł z tytułu zwrotu zwaloryzowanych środków powódki przeznaczonych na rozbudowanie budynku pozwanego.

Rynkowy czynsz najmu lokalu zajmowanego obecnie przez powódkę wynosi około 500 zł. Nakłady poczynione ze środków przekazanych przez powódkę znajdują się nadal w majątku pozwanego i zwiększają wartość nieruchomości pozwanego co najmniej o kwotę 87.000 zł.

Dokonane powyżej ustalenia faktyczne były pomiędzy stronami bezsporne. Nadto, zostały one potwierdzone zbieżną i wiarygodną treścią zeznań stron (protokół elektroniczny z dnia 21 stycznia 2014r. k. 65), a także dowodami z dokumentów prywatnych, w tym w szczególności oświadczeń pozwanego przyznających powódce prawo bezpłatnego zamieszkiwania na terenie należącej do pozwanego nieruchomości oraz potwierdzających zainwestowanie przez powódkę kwoty 87.000,00 zł na rozbudowę znajdującego się na nieruchomości budynku, jak również wezwania do zapłaty (k. 4, 5, 6-7). Autentyczności powyższych dokumentów nie kwestionowała żadna ze stron.

Postanowieniem z dnia 12 listopada 2013r. (k. 57) Sąd oddalił wnioski strony pozwanej o przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków oraz opinii biegłego. Okoliczności na jakie mieli zeznawać świadkowie były bowiem bezsporne bądź też dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nieistotne (tak odnośnie deklaracji pozwanego dotyczących zamiaru zalegalizowania związku z powódką). Z uwagi na bezzasadność żądania pozwanego dotyczącego zaliczenia na poczet roszczenia stawek czynszu z najmu bezzasadnym byłoby również przeprowadzanie dowodu z opinii biegłego. Zauważyć należy również, że strony zgodnie podały, że możliwy czynsz z tytułu wynajmu wynosiłby 500 zł miesięcznie.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się zasadne.

Podstawę faktyczną powództwa stanowią rozliczenia majątkowe pomiędzy osobami pozostającymi w trwałym związku faktycznym – konkubinacie. Poza sporem pozostawał bowiem fakt, że strony w okresie od 2008 r. do lipca 2012r. pozostawały w nieformalnym związku, zamieszkując razem oraz prowadząc wspólne gospodarstwo domowe.

Kwestia rozliczeń majątkowych po ustaniu trwałego związku faktycznego nie została uregulowana w ustawie. Zawarte w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym przepisy dotyczące stosunków majątkowych małżeńskich, w tym rozliczeń następujących po ustaniu wspólności, nie mogą znaleźć zastosowania do rozliczeń po ustaniu trwałego związku faktycznego. Oznaczałoby to bowiem zrównanie w pewnym zakresie małżeństwa oraz związku nieformalnego, do czego brak podstawy prawnej (wskazuje się na tę okoliczność także w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1986 r., III CZP 79/85, OSNCP 1987, nr 1, poz. 2). Konieczność dokonania takich rozliczeń nie budzi przy tym wątpliwości. Zarówno zatem doktryna, jak i orzecznictwo poszukują ich podstawy prawnej. Wskazywane są następujące możliwości: odpowiednie (lub analogiczne) zastosowanie przepisów o wspólności majątkowej małżeńskiej, zastosowanie przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych i znoszeniu tej współwłasności, zastosowanie przepisów o spółce cywilnej oraz zastosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Rozliczenia mogą przybierać postać rozliczeń wyrównawczych, związanych z przyczynieniem się przez jednego z członków nieformalnej wspólnoty osobisto-majątkowej do powiększenia majątku drugiego z nich. Jeżeli wspólna aktywność uczestników związku, ze względu na brak wymaganych przez prawo przesłanek, nie doprowadziła do wspólności określonych przedmiotów majątkowych, wzajemne rozliczenia mogą być dokonane na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, o rozliczeniu nakładów i wydatków na cudzą rzecz. Przy tak zróżnicowanych możliwych podstawach rozliczeń wybór właściwej podstawy zależy od dokonanych ustaleń. W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1970 r., III CZP 62/69 ("Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1970, nr 4, s. 211) wskazuje się, że co do roszczeń z tytułu nabytych wspólnie nieruchomości i rzeczy ruchomych, jak również z tytułu nakładów dokonanych na te przedmioty, należy stosować przepisy o zniesieniu współwłasności, natomiast co do roszczeń z tytułu nakładów dokonanych przez jednego z konkubentów na wchodzące w skład wspólnego gospodarstwa przedmioty majątkowe należące do drugiej z tych osób, zastosowanie znaleźć powinny przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. W kolejnych orzeczeniach Sąd Najwyższy potwierdzał, że w sytuacji nabycia przez konkubentów nieruchomości na własność jednego z nich, rozliczenie nakładów poczynionych przez drugiego powinno nastąpić na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (por. wyrok SN z 16 maja 2000 r., IV CKN 32/00, OSNC 2000/12/222; wyrok SN z 6 grudnia 2007 r., IV CSK 301/07, OSNC 2009/2/29; por. też wyrok SA we Wrocławiu z 9 kwietnia 2010 r., I ACa 222/10, OSAW 2010/4/193).

W rozpatrywanej sprawie bezsporną była okoliczność przekazania przez powódkę pozwanemu kwoty 87.000,00 zł, która to kwota została w całości przeznaczona na poniesienie kosztów rozbudowy budynku znajdującego się na nieruchomości będącej własnością pozwanego. W konsekwencji należy uznać, ze zostały przez powódkę poczynione nakłady na przedmiot majątkowy należący do pozwanego i w konsekwencji zastosować przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zgodnie z treścią art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Skoro powódka poniosła koszty rozbudowy budynku wchodzącego w skład nieruchomości, to niewątpliwie mamy do czynienia z jej zubożeniem wyrażającym się w pomniejszeniu jej majątku. Z drugiej strony nakłady poczynione przez powódkę doprowadziły do wzbogacenia pozwanego, gdyż należący do niego budynek został rozbudowany, a zatem wzrosła jego wartość. Pozwany przyznał, że poczynione ze środków powódki nakłady znajdują się nadal w jego majątku i zwiększają wartość nieruchomości co najmniej na kwotę 87.000 zł. ( protokół elektroniczny z dnia 21 stycznia 2014 r.). Przesunięcia pomiędzy majątkami stron pozbawione były przy tym podstawy prawnej, gdyż pozwany nie wykazał, aby dokonane zostały one w ramach stosunku prawnego łączącego strony. W ramach dokonywanego rozliczenia bezzasadne są również zarzuty pozwanego podniesione w odpowiedzi na pozew. Wskazać należy na wstępie, że brak jest jakichkolwiek podstaw do zaliczenia na poczet roszczenia powódki równowartości czynszu, jaki musiałaby ona (także w zakresie utrzymania małoletniej córki) uiścić w przypadku odpłatnego korzystania z nieruchomości. Zwrócić należy uwagę, że wspólne zamieszkiwania było nieodłącznie związane z funkcjonowaniem związku stron, w tym prowadzeniem przez strony wspólnego gospodarstwa domowego. W ramach bowiem wzajemnego porozumienia pozwany finansował koszty związane z eksploatacją mieszkania, a powódka zajmowała się czynnościami domowymi, jak pranie, sprzątanie, gotowanie, zakup wyżywienia, środków czystości itp. W odniesieniu do trwania konkubinatu, brak jest zatem podstaw do żądania zwrotu wynikających stąd korzyści, które zresztą, w czasie trwania związku stron, niewątpliwie były dla nich ekwiwalentne. Stosunek pozwanego do korzystania przez powódkę z nieruchomości, w czasie trwania konkubinatu, dobrze obrazuje jego oświadczenie z dnia 18 stycznia 2009r., w treści którego wyraził on wolę bezpłatnego zamieszkiwania, zarządzania i opiekowania się nieruchomością przez powódkę, w razie zaistnienia po jego stronie wypadku lub śmierci (k. 4). W odniesieniu do okresu po zakończeniu trwania konkubinatu ustalenia faktyczne wskazują, że pozwany zgodził się na nieodpłatne zamieszkiwanie powódki i jej córki na terenie własnej nieruchomości do czasu zwrotu przez siebie kwoty zainwestowanej przez Z. L. w rozbudowę budynku. Pozwany, pomimo, że na nim spoczywał w tym zakresie prawnomaterialny (art. 6 k.c.) i prawnoprocesowy (art. 232 k.p.c.) ciężar dowodu, nie wykazał, aby powódka partycypowała w pożytkach z nieruchomości w okresie trwania konkubinatu, a tym bardziej aby odniosła w tym zakresie korzyść w kwocie 9.000,00 zł. Twierdzeniom, że powódka partycypowała w czynszach najmu od 2009r. przeczą przy tym zeznania samego pozwanego, który stwierdził, że czynsz z nieruchomości zaczął pobierać w 2012 lub 2013 roku. Bezspornym jest również, że pozwany przekazywał powódce kwotę 250 zł. miesięcznie tj. połowę opłat uiszczanych przez najemców, w okresie od lipca 2012 r. do marca 2013 r. lecz źródłem tego było porozumienie zawarte przez strony w lipcu 2012 r. i nie ma aktualnie żadnych podstaw do żądania zwrotu tych kwot przez pozwanego.

Całkowicie bezzasadnym było również twierdzenie pozwanego, według którego część roszczenia powódki jest niezasadna, z uwagi na to, że powódka ma prawo mieszkać w lokalu do czasu „wyczerpania” zainwestowanych przez nią środków finansowych. Wskazać należy w tym miejscu, że z okoliczności rozpatrywanej sprawy nie wynika dokonanie jakiejkolwiek czynności prawnej, z której wynikałoby zrzeczenie się przez powódkę prawa do zwrotu środków zainwestowanych na nieruchomość w zamian za przyznanie uprawnienia do zamieszkiwania w przedmiotowym lokalu przez określony okres czasu. Wobec braku takiego zdarzenia prawnego nie istnieje jakiekolwiek podstawa prawna, która nakazywałaby powódce korzystanie z zaoferowanego przez powoda świadczenia dotyczącego zamieszkiwania w lokalu, zamiast skorzystania z roszczenia dotyczącego rozliczenia konkubinatu. Wobec wykazania przez powódkę zasadności roszczenia w kwocie 87.000,00 zł oraz bezpodstawności twierdzeń pozwanego, Sąd orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

O odsetkach od zasądzonego roszczenia Sad orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c., uznając, że pozwany pozostawał w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia w dniu następującym po upływie terminu 7 dni od doręczenia mu wezwania do zapłaty z dnia 13 maja 2013r. (k. 6).

O kosztach postępowania, zgodnie z wynikiem sprawy, orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., obciążając nimi w całości pozwanego. W konsekwencji należało zasądzić od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powódki Sąd ustalił na podstawie § 2 ust. 1 i 2, § 3 ust. 1 i § 6 okt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz.U. z 2013r., poz. 461).

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz.U. z 2010r., nr 90, poz. 594 ze zm.) należało ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 4.350,00 zł z tytułu zwrotu równowartości opłaty sądowej od pozwu, z której uiszczenia powódka została zwolniona.

/-/SSO Katarzyna Gawecka